Là con sông ngắn nhất miền Tây, nhưng sông Vàm Nao ẩn chứa bao điều kỳ bí với nhiều cái nhất…
Sông Vàm Nao chảy qua địa phận các xã Kiến An, Mỹ Hội Đông (H.Chợ Mới), xã Tân Trung (H.Phú Tân), xã Bình Thủy (H.Châu Phú, An Giang) có chiều dài trên 7 km, độ sâu trên 17 m. Sông Vàm Nao là con sông nổi tiếng với nhiều cái “nhất”, như: là con sông duy nhất nối sông Tiền và sông Hậu, ngắn nhất trong hệ thống sông ngòi Việt Nam, có nhiều cá khổng lồ có tên trong Sách đỏ Việt Nam nhất; có nhiều cá dữ, cá lạ nhất…
“Nước chảy đứt đuôi xà”
Nhắc tới tên sông, lão ngư Ba Trường (63 tuổi, ngụ ấp Vàm Nao, xã Tân Trung, H.Phú Tân) đôi mắt xa xôi hồi tưởng: “Ông bà tôi kể, gọi tên sông là Vàm Nao vì khi mùa lũ qua, ngã ba sông này nhìn nước chảy như thác cuộn, ghe tàu nào cũng khiếp, sợ bị lật nên nao lòng, thối chí, thế nên mới có câu “Đố ai ve được con đò Vàm Nao”. Về sau, triều Nguyễn thấy tên gọi nghe sầu não đã đổi tên sông là Thuận Giang cho dân yên lòng, nhưng dù gọi thế nào tên con sông ví như cửa tử thần vẫn không thay được”.
 Cá hô xuất hiện nhiều ở Vàm Nao - Ảnh: H.T |
Ngồi nhớ lại chuyện xưa, ông Ba Trường lạnh toát mồ hôi. Những năm lũ lớn, ghe tàu qua ngã ba sông Vàm Nao hay bị sóng lưỡi búa đánh chìm, cứ cách vài ngày lại nghe văng vẳng tiếng khóc, kêu cứu... Những thợ lặn gan lì nhất cũng sợ đánh đổi mạng nên không dám lặn mò xác tàu, xác ghe nằm vất đáy sông, còn dân bản địa dù thuộc làu nhưng qua lại cũng dè chừng.
Ba Trường giải thích, các thương hồ ngán Vàm Nao nhưng muốn xuôi ngược tứ xứ hay lên Nam Vang (Campuchia) thì không còn đường nào khác, buộc phải qua đây. Bất thần Ba Trường rùng mình ngâm nga: “Núi Sập sấm rền vang tiếng muỗi, Vàm Nao nước chảy đứt đuôi xà” và giải thích đây là bài thơ của ông Bùi Hữu Nghĩa lúc bị đày lên Châu Đốc, ngang qua Vàm Nao thấy sóng to gió dữ đã hoài cảm than.
Theo ghi chép của cụ Vương Hồng Sển, Vàm Nao tên chữ Hồi Oa do thế nước chảy như cắt, sóng to xoay tròn khu ốc rất dễ đắm thuyền. Còn theo quyển sưu khảo Tân Châu xưa của Nguyễn Văn Kiềm và Huỳnh Minh biên soạn thì Vàm Nao còn gọi là xoáy Hồi Oa vì nước chảy cuộn xoáy dữ tợn, đến nỗi rắn bơi qua bị xoáy nước cuốn vào vặn đứt đuôi. Nơi đây có loài cá dữ rình rập người bơi qua sông, ghe thuyền bị lật để ăn thịt người.
Sấu thần
Dòng chảy dữ dội, đáy sông sâu với nhiều hang hốc nên Vàm Nao đã kéo theo các loài cá đặc thù nặng hàng trăm ký trên sông Mê Kông về trú ẩn, như cá hô, cá tra dầu, cá vồ cờ, cá nược, cá đuối. Ngoài ra còn có các loài cá đặc dị như cá đao, cá mập, cá sấu... Ông Ba Trường kể cá tôm ở Vàm Nao nhiều lắm, có các loài cá lạ, cá đẹp nuôi kiểng được như cá hồng vện với màu sắc sặc sỡ, cá ngựa - nhỏ như cá linh nhưng vì nhảy loi choi nên gọi là cá ngựa; các loài cá tra nghệ, cá sửu, cá bông lau… Nhưng theo ông Ba Trường, dòng Vàm Nao luôn bí hiểm do người đời còn tin rằng “ổng” còn nằm ẩn mình dưới đáy Vàm Nao.
Ba Trường kính cẩn giải nghĩa: “Ổng là Năm Chèo - tức ông sấu thần năm chân trong truyền thuyết. Hồi tóc để chỏm, chú nghe các cụ lão kể ổng nằm tu sám hối dưới ngã ba Vàm Nao, nơi mà ghe thuyền nào cũng phải ngang qua. Ổng nằm ẩn mình, lâu lâu trồi lên há miệng rất to đón lõng ghe tàu, gặp người hiền thì ông độ, gặp người dữ thì trừ”. Theo ông Trường, dù chuyện Năm Chèo là chuyện xưa, ngư dân, thương hồ qua lại Vàm Nao không xa lạ gì nhưng họ vẫn luôn rờn rợn không dám gọi tên tục cá sấu mà gọi bằng ông Năm Chèo.
Có rất nhiều câu chuyện về Năm Chèo ở miệt sông nước, như sau các trận đất lở, thợ lặn được thuê tới Vàm Nao lặn mò đồ nhưng sau đó hớt hải trồi lên bỏ ngang. Hỏi thì họ trả lời thấy một khối đen dài nằm dưới đáy có hai con mắt to bằng cái chén sáng quắc nhìn họ trừng trừng… Những câu chuyện như vậy càng khiến người đời tin do “ổng” nằm lâu quá nên mỏi bèn cựa mình, hắt hơi hay quẫy đuôi gây sạt lở! Cũng có người cho rằng dòng Vàm Nao chảy xiết do hơi thở Năm Chèo tạo ra, ngã ba Vàm Nao dữ tợn bởi nằm ngay cửa họng ông Năm Chèo. Cũng có người cho rằng nhìn bản đồ sông Vàm Nao có hình thù như cá sấu. Cũng có chuyện kể rằng có nhóm thợ săn sấu từ miệt U Minh ỷ tài lên Vàm Nao bắt Năm Chèo lấy tiếng nhưng rốt cuộc kẻ mất mạng, người chạy trối chết...
Diệt trừ nghiệt súc
Các cụ lão nhắc lại, thời xa xưa, ông Đình Tây theo thầy là Đức Phật thầy Tây An đi khẩn hoang ở miệt Thất Sơn. Vì có ơn cứu người nên ông Đình Tây được tặng một con sấu nhỏ dị hình mũi đỏ, có 5 chân. Ông Đình Tây lén thầy nuôi sấu, nó lớn rất nhanh và một đêm mưa to gió lớn sấu bứt xích thoát ra sông. Hay tin sấu dữ hoành hành bắt gia súc, rượt đuổi dân lành, đức thầy phiền muộn cho ông Đình Tây các bảo pháp gồm một cây mun cổ phụng, một lưỡi câu và hai cây lao đi diệt trừ nghiệt súc. Sấu rất khôn, đang phá phách nghe tiếng ông Đình Tây lặn trốn mất, túng thế ông Đình Tây bèn nói giữa thinh không: “Bớ nghiệt súc, nếu chưa tới số thì từ nay yên lặng, đừng nổi lên gây hại xóm làng, còn như mạng căn đã hết thì hãy sớm chịu oai trời…”. Từ đó sấu nằm im dưới đáy sông.
|
Miệt sông nước còn đó câu hát huê tình: “Ở trên Châu Đốc ngó xuống Vàm Nao. Thấy con cá đao nó nhảy nhào vô lưới. Anh ngồi chắc lưỡi. Không biết khi nào mới cưới đặng em”.
Bao đời nay, ngư dân Vàm Nao không lạ lùng gì các loài cá sông nhưng bất lực không hiểu vì sao cá mập, cá đao vốn là loài hung tợn ở biển khơi lại xuất hiện ở Vàm Nao.
Những câu chuyện huyền bí...
Sông Vàm Nao kỳ bí bởi từng được mệnh danh là ổ cá mập, cá đao khiến dân hải hồ rợn óc. Theo sách Tân Châu xưa, năm 1819, Thoại Ngọc Hầu cho đào kinh Vĩnh Tế, dân phu ngán rừng thiêng nước độc đã bỏ trốn, chạy tới Vàm Nao, gặp sông nên đốn cây chuối ôm bơi qua. Đâu dè bơi tới giữa dòng bị nước xoáy cuốn chìm, cá mập lao tới xâu xé, ăn thịt.
Chuyện xưa kể rằng có đôi vợ chồng trẻ khi chạy ghe tới Vàm Nao trời đã sụp tối. Thấy sông to, gió lớn dữ dằn nên neo lại. Đang đêm đứa con ỉa, người vợ bèn nhúng con xuống sông rửa đít thì đứa bé đau đớn ré lên. Chị vợ giật mình kéo con lên thấy hai chân trẻ tươm máu ròng ròng, đưa con lên bờ tìm người giúp, chị muốn rụng rời khi dân bản xứ cho biết con chị bị cá mập táp, rất may không bị cắn đứt ngang.
 Nhiều cá vồ con bị dính lưới, dính câu ngư dân - Ảnh: Thanh Dũng |
Lão ngư Ba Trường kể hồi nhỏ ông bà hay kể cá dữ quấy phá quá nên dân lành sợ ra sông, bèn nghĩ kế diệt trừ. Để giết các loài cá dữ, họ nảy sáng kiến để nguyên trái bí đao đem nấu chín quăng xuống sông, thấy động cá hung hăng lao đến há mõm nuốt trái bí và bị bỏng ruột chết…
Chúng tôi xuôi dòng đến cuối bờ Vàm Nao, gặp ngư dân Năm Thứ - người nổi tiếng “sát cá” một thời ở cù lao Bình Thủy, H.Châu Phú. Ngồi tư lự nhìn ra bến sông, Năm Thứ kể: "Mấy năm trước cá mập, cá đao hay xuất hiện trên đoạn sông này. Tôi không biết cá mập hồi xưa ở Vàm Nao mà ông bà kể to hay nhỏ, giống cá mập biển hay không nhưng tới đời hậu bối thì cá mập nhỏ lắm, hình thù khác cá mập biển, có vây nhỏ trên lưng như vây cá da trơn”. Cũng theo lời Năm Thứ, lạ cái là chẳng ai rõ giống cá dữ đó từ đâu tới, có người nói do đáy sông Vàm Nao có lòng chảo sâu ăn thông với biển nên lâu lâu có cá mập, cá đao bơi lạc vào! Bởi vậy chỉ vùng Vàm Nao mới có chúng, hiếm hoi lắm mới nghe sông Tiền hay sông Hậu có cá đao, cá mập. Ngư dân còn gọi cá mập sông là cá biệt động vì màu da nó vằn vện như áo lính biệt động. Thường ngư dân chỉ bắt được cá mập, cá đao nhỏ, con nặng khoảng 7 kg trở xuống.
Theo lời Năm Thứ, khi bắt được cá dữ, chẳng ai dám dùng tay bắt mà phải dùng vợt hớt, sau đó lanh lẹ túm vợt lại rồi dùng chày vồ đập tới tấp vào đầu cá. Năm Thứ nhớ lại mũi đao của cá đao dài hơn 1,5 tấc rất cứng, phải dùng kìm, mỏ lết vặn khá lâu mới bẻ gãy được mũi đao, ngư dân lấy đem về treo ngó chơi. Năm Thứ quả quyết, trong đời ngư dân ông đã nếm đủ món ngon từ mọi loài cá, nhưng không có món nào tuyệt ngon như cá mập nhúng giấm, còn thịt cá đao cũng như cá ngát.
Nhưng lâu rồi Năm Thứ không còn thưởng thức được món ngon sông nước. Bởi lũ cá mập, cá đao bặt bóng lâu nay, bỏ lại bao hoài nghi cùng những câu chuyện huyễn hoặc không hồi kết.
Nơi hội ngộ "ngũ bá" sông ngòi
Nghe chúng tôi nhắc lại chuyện mới đây ngư dân H.An Phú (An Giang) lần lượt bắt được hai con cá tra dầu nặng trên 80 kg, lão ngư Sáu Viên (ngụ cù lao Bình Thủy) đang bị bệnh nằm ỉu xìu trên võng vội bật dậy to giọng: “Cá cỡ đó ở Vàm Nao có lủ khủ”. Rồi ông gượng dậy, lục tìm cái lưỡi câu khá to được cất kỹ, hắng giọng: “Đây là lưỡi để câu cá vồ cờ, cá tra dầu đó. Nó được đặc chế bằng căm cây dù, chứ lưỡi câu thường nó táp kéo một cái gãy liền”.
Các lão ngư khẳng định sông Vàm Nao là hang ổ của thủy quái miền Tây và “ngũ bá” trên dòng Mê Kông gồm cá hô, cá tra dầu, cá nược (hay còn gọi cá heo), cá vồ cờ, cá đuối theo ma lực của dòng chảy Vàm Nao gom hội về đây vẫy vùng, phá nước. Cá hô được ngư dân ví von là cá vua, cá tra dầu được xem là loài cá nước ngọt lớn nhất địa cầu, cá vồ cờ là loài cá nước ngọt khỏe nhất thế giới… Sáu Viên nói: “So với các loài cá da trơn, cá vồ cờ rất kỳ dị nhờ cái vây dài như cây cờ, khi nổi lên mặt nước, vây lưng rẽ nước nhấp nhô như vây cá mập nên người ta gọi chúng là cá mập sông”.
Nghe nói hiện nay các nhà khoa học đang khổ tâm tìm cá vồ cờ bảo tồn vì chúng sắp tuyệt chủng, Sáu Viên cả quyết dòng Vàm Nao còn nhiều cá vồ cờ, bằng chứng là xác mèo, xác gà hay chó trôi sông hay bị cá vồ cờ theo rỉa thịt. Giờ thịt cá vồ cờ chẳng ai còn chê như hồi xưa, nên thấy vây kỳ chúng nổi lên là ngư dân theo dấu giăng câu. Ngoài ra, dòng Vàm Nao còn nhiều cá có tên trong Sách đỏ vẫn hay bị mắc lưới, mắc câu như cá trà sóc, cá tra dầu, cá hô…
Nghe theo lời Sáu Viên, chúng tôi luẩn quẩn quanh chợ cá Bình Thủy rồi qua chợ cá xã Mỹ Hội Đông (H.Chợ Mới) tìm cá quý. Dịp may đưa đến, quá bất ngờ chúng tôi giáp mặt loài cá trứ danh nằm lẫn lộn với bầy cá vồ đém. Đó là con cá vồ cờ con nặng khoảng 1 kg, hỏi giá, chị chủ cá cho biết giá 1 kg là 30.000 đồng.
Định móc điện thoại báo tin vui cho bạn là nhà khoa học đang truy tìm thu gom cá vồ cờ nghiên cứu, nhưng đành gác lại bởi tiếng chị bán cá thẽ thọt: “Nó bị mắc lưới hồi khuya qua nên chết rồi, để tôi mần cá giùm luôn nghe”.
Cùng với cá mập, cá bông lau vẫn là một phần bí ẩn của Vàm Nao. Nhiều ngư dân cố đi tìm hiểu nhưng hành tung của chúng vẫn mịt mờ.
Mùa “heo nước” hội
Chúng tôi gặp may vì ngay lúc các ngư dân đang làm lễ hội xuống lưới cá bông lau, chiều hôm ấy, căn nhà của Tám Hổ (ở ấp Vàm Nao, xã Tân Trung, H.Phú Tân, An Giang) trở nên náo nhiệt bởi các tay lưới bông lau đang tụ hội bàn tán rôm rả. Rất trịnh trọng, Tám Hổ cùng Ba Trường, đại diện cánh ngư dân ấp Vàm Nao, thắp nén nhang van vái, cúng thần sông bằng 4 cặp vịt. Nhìn khói nhang thơm bay quyện lên, những gương mặt đen đúa tươi rói hy vọng một mùa cá hội (bắt đầu từ tháng 11 tới tháng 4 âm lịch năm sau).
Tám Hổ (56 tuổi), hơn 30 năm bắt cá bông lau giải thích nghề hạ bạc có luật riêng. Như ngư dân mới vào nghề thả mẻ lưới bắt được con cá hô đầu tiên dù lớn hay nhỏ phải xẻ thịt khao cả xóm ăn đến hết mới thôi. Sau đó tới những con cá hô sau thì họ tự quyền định đoạt. Còn với nghề cá bông lau, ngư dân mới vào nghề bắt được con cá đầu tiên cúng bà cậu bằng cặp vịt. Theo Tám Hổ, cá bông lau xuất hiện ở nhiều sông rạch nhưng Vàm Nao mới đúng là rốn cá bông lau. Tám Hổ nói: “Ngư dân gọi nó là heo nước vì cứ độ gần tết cổ truyền chúng xuất hiện lội từng bầy trên Vàm Nao. Lúc này cá béo ú, con nhỏ nhất cũng nặng trên 3 kg, nhờ vậy dân nghèo đeo theo chúng là có tiền ăn tết”.
Xong lễ, những chiếc xuồng con lặng lẽ tiến ra Vàm Nao. Ở đây có quy luật, ngư dân nào ra bến trước thì được quyền bủa lưới trước, ai tới sau cứ theo thứ tự không tranh giành nhau. Sông Vàm Nao có hàng chục bến cá, mỗi bến có từ 10-20 tay lưới bông lau. Các ngư dân nói ở Vàm Nao không ai câu cá bông lau mà hầu hết đều dùng lưới. Lưới bắt cá bông lau dài 400-500 m, mắt lưới rộng khoảng 14 cm, chỉ bắt được cá to. Thả lưới bông lau phải theo con nước đêm, còn về sáng cá lặn trốn sâu ở tận nơi nào.
 Ngư dân làm lễ xuống lưới |
 Ngư dân Vàm Nao vui khi cá bông lau xuất hiện sớm - Ảnh: Thanh Dũng |
Sông Vàm Nao về đêm sáng lóa ánh đèn dầu giăng ngang dọc như mắc cửi trên sông, nhìn từ xa con sông lóng lánh như đêm hội hoa đăng. Gió sông lạnh lẽo, những câu chuyện tự sự về đời hạ bạc tăm tối càng buồn nao. Tám Hổ bật quẹt soi nhìn đồng hồ. Đã 21 giờ đêm, tức hơn 3 tiếng đồng hồ xuống lưới. Tôi hồi hộp khi Tám Hổ ra hiệu kéo lưới và vụt thất vọng khi trong lưới trơ rác rến. Đã quá quen, Tám Hổ cười móm xọm, rít thuốc cho ấm người, nói: “Nghề hạ bạc vậy đó. Thức trắng cả đêm hứng sương gió, mưa to nhưng có bữa về tay không”. Vài chiếc xuồng câu lướt qua, những tiếng thở dài khắc khoải thay câu trả lời có dính cá không.
Lần kéo mẻ lưới sau ánh mắt Tám Hổ tươi tỉnh, mặt thoáng nét vui khi lưới hơi rung nhẹ. Oa, một chú cá bông lau to đùng dính lưới cố vẫy vùng. Tám Hổ cười toe, cầm cá phỏng đoán con này không dưới 6 kg và nhẩm tính: “Cá đầu mùa có giá lắm, 1 kg bán nguyên con không dưới 200.000 đồng/kg đâu, còn xẻ khúc bán thì giá từ 220.000 - 250.000 đồng/kg tùy theo khúc đầu, đuôi hay mình cá”. Tám Hổ khá vui, sáng mai có thể ngủ ngon vì mẻ lưới đầu dính cá là hên lắm.
Loài cá bí hiểm
Ông Tư Đựng (ngư dân ở Mỹ Hội Đông, H.Chợ Mới) có thâm niên trên 30 năm trong làng hạ bạc, thủng thỉnh nói: “Năm nay lũ nhỏ, kinh nghiệm cho thấy có thể mùa này luồng cá bông lau đi nhiều à nghe”. Theo Tư Đựng, đây là điểm lạ lùng của cá bông lau vì thường lũ lớn tôm cá mới tràn nhiều về sông rạch, còn bông lau lũ càng lớn chúng càng thưa thớt. Một chuyện lạ khác là cứ tháng 11 âm lịch không biết từ đâu cá bông lau xuất hiện dày đặc trên sông Vàm Nao, đến tháng 4 âm lịch năm sau chúng tan biến như chưa từng tồn tại.
Nghe đến chuyện lạ cá bông lau, các ngư dân xúm xít bàn cãi râm ran hành tung bí ẩn của chúng. Ngư dân Bảy Thiện nói ông đã 25 năm trong nghề lưới bông lau, nhưng chưa bắt được con cá nào dưới 3 kg trên sông Vàm Nao. Cũng bấy nhiêu năm trong nghề, Bảy Thiện chưa từng nghe hay thấy ngư dân nào bắt được cá bông lau ôm trứng. Một điểm khác không thể bỏ qua, tuy cùng họ cá da trơn nhưng cá bông lau rất sạch, thịt cá rất thơm, lúc mổ bụng bộ lòng, bao tử trắng phau… Có người suy luận chúng là tiền thân của cá dứa ở vùng nước mặn, có người nói chúng xuất thân ở Biển Hồ nhưng thông tin này bị phản bác vì chưa thấy, chưa nghe ngư dân bắt được cá bông lau ở vùng đó có trứng…
Tám Hổ nói ngày xưa đi đò, đi tàu qua Vàm Nao là đi trên đầu ổ cá, nay nghe như nói dóc. Cá bông lau là loài cá da trơn nhưng thịt của chúng xếp vào loại cao cấp nên giá luôn đắt đỏ. Do vậy nhiều người không rõ chuyện cứ suy đoán rằng ngư dân Vàm Nao giàu lắm vì mỗi mùa bắt được cơ man nào là cá bông lau. Thế nhưng về nơi mệnh danh là ổ cá thì đời ngư dân cũng đâu khác gì, cũng mái nhà tuệch toạc, cũng đói no theo luồng cá… Ngày xưa ngư dân hào sảng lắm, đãi khách bằng cá bông lau, nay thì…
Các nhà khoa học phỏng đoán cá bông lau là cá di cư, từ Biển Hồ (Campuchia) cá con theo nước trôi trên dòng Mê Kông ra biển đụng luồng nước mặn lội ngược về Biển Hồ. Cá bơi đến Cà Mau, Sóc Trăng, Trà Vinh hãy còn nhỏ nên ngư dân bắt được gọi là cá dứa. Bơi tới Cần Thơ, An Giang đã lớn, có con nặng trên 17 kg, nhưng vẫn chưa có trứng...
|
Vàm Nao một thời cá mập, cá sấu nhảy khỏi sông đã trôi dần trong dĩ vãng. Các nhà khoa học, ngành chức năng đã tận dụng dòng chảy chế ngự con sông dữ phục vụ sản xuất nông nghiệp, khai thác du lịch.
Chế ngự Vàm Nao
Theo ngư dân Ba Trường, nước lũ Vàm Nao sau này bớt phần hung hãn nhờ đó ghe đò qua lại con sông dữ bớt lo toan. Sự đổi thay ấy bắt đầu từ dự án kiểm soát lũ Bắc Vàm Nao do chính phủ Úc tài trợ với tổng kinh phí trên 13 triệu AUD (khoảng 286 tỉ đồng) được triển khai từ năm 2002.
 Du khách tham gia mò ấu trên cồn Vàm Nao - Ảnh: Thanh Dũng |
Một cán bộ Sở NN-PTNT tỉnh An Giang cho biết, vùng dự án Bắc Vàm Nao được triển khai trải rộng qua 22 xã, thị trấn thuộc H.Phú Tân và thị xã Tân Châu, với diện tích 30.836 ha. Trong đó xây dựng hệ thống vành đai các tuyến đê bao chiều dài hơn 100 km với hơn 100 cống hở, cống tròn... vừa có chức năng ngăn nước lũ, vừa dẫn nước từ sông lớn vào nội đồng phục vụ tưới tiêu cho ruộng lúa, rau màu. Ngoài ra vào mùa lũ, các kênh đê bao còn có chức năng tải lượng phù sa từ sông Tiền, sông Hậu vào nội đồng; dẫn nguồn lợi thủy sản tự nhiên từ sông lớn vào các tuyến kênh mương giúp ngư dân đánh bắt, khai thác nuôi trồng thủy sản... Mặt khác, các tuyến đê bao phát huy tác dụng giúp người dân vận chuyển nông sản, hoa màu thuận lợi hơn so với bằng ghe xuồng.
Theo tính toán, từ khi triển khai dự án kiểm soát lũ Bắc Vàm Nao thì 22 xã, thị trấn, phường trong vùng dự án không còn ngập lụt khi lũ về, nhờ đó người dân có thể yên tâm sản xuất lúa vụ 3, chọn cây trồng, nuôi thủy sản thích hợp theo mùa nên hiệu quả kinh tế tăng nhiều lần so với lúc chưa có dự án. Do hiệu quả dự án cao, trong năm 2013, UBND tỉnh An Giang dự kiến triển khai xây dựng thêm hệ thống kiểm soát lũ Nam Vàm Nao ở H.Chợ Mới, với tổng vốn đầu tư hàng ngàn tỉ đồng.
Du lịch trên ổ cá
Nói về Vàm Nao, ông Nguyễn Thanh Tùng, chuyên viên chuyên trách du lịch của Trung tâm du lịch nông dân (Hội Nông dân tỉnh An Giang) cho biết, mùa lũ sông rất dữ nhưng mùa khô với dòng chảy đặc thù nên ngã ba sông rất thơ mộng, thích hợp cho khai thác du lịch. Vàm Nao tuy không còn cá đặc sông như xưa nhưng nơi đây vẫn gọi là ổ cá với 52 loài cá phong phú của sông Mê Kông. Vì thế trung tâm đã sàng lọc chọn ra tuyến du lịch trên sông Vàm Nao thành một trong những điểm kết nối du lịch trong khuôn khổ dự án du lịch do Tổ chức Nông dân Hà Lan tài trợ, với kinh phí trên 9 tỉ đồng. Theo ông Tùng, yêu cầu của tour du lịch là người dân trong vùng giữ được bản sắc tự nhiên, dân vẫn sinh hoạt, làm đồng áng, thả lưới như thường khi có du khách.
Theo chương trình, du khách đến đây đi thuyền ngắm cảnh sông Vàm Nao, nghe thuyết minh về chuyện xưa tích cũ Vàm Nao như chuyện ông Năm Chèo, mùa hội cá hô, cá bông lau... Du khách có thể trải nghiệm một đêm trên sông nước với ngư dân để thấu hiểu cảm giác hồi hộp, nôn nao khi trong lưới có cá hay thất vọng khi lưới chỉ đầy rác rến sau hàng giờ đồng hồ chờ đợi. Lãng mạn hơn, du khách mua cá bông lau dính lưới chế biến thành món ăn tại chỗ để vừa ngồi thuyền hay xuồng nhấp ly rượu nếp ngắm sông Vàm Nao lung linh trong ánh đèn đêm; hoặc trầm mình theo ven sông cùng ngư dân mò cá, kéo chà bắt các loài cá hay mò ốc, hái ấu...
Còn trong mùa nước nổi, Vàm Nao có một số cù lao đặc thù như cù lao ấp Vàm Nao (xã Tân Trung, H.Phú Tân) khi lũ về dù lớn hay nhỏ vẫn bị ngập chìm lênh đênh trong biển nước. Lúc đó các loài cá tôm tới trốn sóng gió trong các rặng lau sậy nên thích hợp cho khách du lịch câu cá, kéo cá, chài cá theo đúng phong cách ngư dân. Để có cảm giác mạnh hơn thì lặn hụp theo con nước đục cùng dân bản địa hái bông súng, bẻ điên điển, mò ốc bươu... Du khách có yêu cầu, người dân sẽ chế biến những con cá tôm bắt được theo cách dân dã, miệt vườn nhưng đảm bảo hương vị sẽ lạ miệng, theo đúng đồng quê như canh chua điên điển, mắm kho cá linh điên điển, cá linh nướng, cá sửu chiên...
 Một du khách hớn hở sau những giây phút hồi hộp kéo lưới bắt cá trên Vàm Nao - Ảnh: Thanh Dũng |
Ngư dân Tám Hổ (ấp Vàm Nao), người tham gia vào dự án du lịch cho biết du khách đến đây thích lắm vì họ được trải nghiệm tự nhiên, sống đơn giản cùng dân nghèo trong căn nhà đơn sơ, cùng nông dân ra đồng lội ruộng trồng cà, hái ớt; cùng tham gia lênh đênh tìm cá nếm mùi nắng gió trên sóng nước... Tám Hổ kể: “Nhiều du khách không quen hái ấu khi lội xuống bị trái ấu quẹt, đâm vào chân rất đau, hay đi kéo cá dở chà không quen nên bị rớt xuống sông. Lúc ấy họ nói bấy lâu nay ăn củ ấu thấy ngon mà đâu biết người trồng ấu cơ cực vậy”. Theo Tám Hổ, nhờ tham gia du lịch nên mỗi tháng ông thu nhập kiếm thêm được 2 triệu đồng, số tiền này khá lớn ở vùng quê.
Chiều tối. Sông Vàm Nao lãng đãng khói sương, ghe tàu ngang dọc nhộn nhịp. Những chiếc xuồng câu lặng lẽ buông lưới. Đâu đó tiếng hò, tiếng hát vút lên lướt trên tiếng sóng: “Sông sau, sông trước hai dòng/Phân ra hai ngã ngoài trong vận đào/Các ngã gần chảy nhập vào/Tục kêu là xứ Vàm Nao rõ ràng...”. Bóng chiều buông hết, con sông lấp lóa ánh đèn câu mênh mang một vùng sông nước.
Thanh Dũng
http://www.thanhnien.com.vn/Pages/20130110/Ky-4-Khai-thac-Vam-Nao.aspx
Hôm nay, xin hân hạnh giới thiệu một bài viết của một người em: Bs Nguyễn Minh Mẫn. Mẫn với kinh nghiệm lâm sàng dồi dào và được đào tạo từ nước ngoài về y tế công cộng, nên lúc nào cũng đau đáu những suy nghĩ cách phòng bệnh ở qui mô cộng đồng. Bài viết này chỉ bàn về định nghĩa y tế, với một số suy nghĩ theo tôi là đáng chú ý. Bản ngắn bài này đã đăng trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn, còn đây là bản đầy đủ hơn. Xin nói thêm rằng tác giả còn giỏi làm thơ nữa nhé! (GS Nguyễn Văn Tuấn)